Dit keer wil ik u meenemen naar een uniek plekje in Berlijn, dat veraf ligt van de plaatsen waar de meeste toeristen over het algemeen verkeren. Ik heb het over Lübars, een welhaast idyllisch hoekje in het noorden van de stad. Zoals u waarschijnlijk wel weet bestaat Berlijn in de huidige vorm pas sinds 1920, toen vele omliggende dorpen en gemeentes bij Berlijn werden ingelijfd.
De stad Berlijn was op dat tijdstip niet veel groter dan de huidige wijken Mitte, Tiergarten, Wedding, Friedrichshain en Lichtenberg. Daar kwamen in 1920 maar liefst 7 steden (onder andere Wilmersdorf, Charlottenburg en Neukölln), bijna 60 gemeentes (onder andere Grunewald, Buckow en Lichtenrade) alsmede een aantal landgoederen (zoals Biesdorf, Buch en Dahlem) bij, zodat de oppervlakte van de stad met één klap meer dan vertienvoudigd werd!
Lübars was ten tijde van de Berlijnse Muur feitelijk het enige stukje platteland binnen West-Berlijn, en dat landelijke karakter heeft het tot op heden behouden. Het dorpsplein met zijn barokke kerkje en het fraaie restaurant Alter Dorfkrug is op zich al een bezoek waard, maar u kunt hier ook van de rust, de ruimte en het prachtige uitzicht genieten dat dit stukje Berlijn te bieden heeft.
In het kerkje worden regelmatig concerten gehouden, die in de regel gratis toegankelijk zijn (al zijn vrijwillige bijdragen altijd welkom). Hierboven ziet en hoort u een klein stukje van het optreden van het Vocalis Ensemble uit Dresden, een koor van klassiek opgeleide jonge mensen dat sinds 2007 bestaat.
Lübars heeft ook een recreatiepark, het Freizeitpark Lübars, dat gedomineerd wordt door een kunstmatige heuvel, die rond 85 meter hoog is en daarmee tot de hoogste punten van Berlijn behoort. De heuvel is in feite een voormalige vuilnisbelt die men heeft beplant. Er is een helling die in de zomer voor deltavliegen en in de winter – ijs en weder dienende – voor ski- en rodelritjes wordt gebruikt.
Verder beschikt Lübars over een erg prettig openluchtzwembad, met een prima restaurant en zijn er meerdere maneges te vinden. Maar toch ligt er een smet op het idyllische leven in Lübars: Een aantal jaren geleden huurde een springruiter tezamen met zijn moeder een killer om zijn vriendin (een jonge amazone) te laten vermoorden. Hij had namelijk een hoge verzekering op haar leven afgesloten en hebzucht was dus het motief.
Lübars ligt aan de uiterste rand van de stad en grenst in het noorden aan de deelstaat Brandenburg. Hier verliep dus ook de Berlijnse Muur, die natuurlijk in schril contrast stond tot het rustige dorpsleven. Ten zuiden van Lübars is het Märkische Viertel te vinden, zeg maar gerust de Bijlmer van Berlijn.
Aanvankelijk werd de wijk vanwege het grote aantal (toren)flats nogal verguisd, maar in de laatste jaren is het beeld een stuk positiever geworden. De huurprijzen zijn hier nog enigszins betaalbaar en de wijk is in de loop der tijd een stuk groener en vriendelijker geworden.
download route als GPX download route als KML
U komt naar Lübars vanaf het U-Bahn station Alt-Tegel (eindpunt van lijn 8). Hier neemt u dan bus 222. Maar veel aardiger is het het traject tussen U-Bahn en dorpskern met de fiets af te leggen. U rijdt dan grotendeels langs het zogenoemde Tegeler Fliess, zoals op de kaart hierboven is te zien. Het is een ritje van rond 8 km, dus dat is best te doen.
Het Tegeler Fliess is een beekje met een lengte van zo’n 30 km dat tijdens de laatste ijstijd is ontstaan. Het ontspringt ten noorden van Lübars in Basdorf (Brandenburg) en mondt in de Tegeler See. De rit die u hierboven ziet verloopt tegen de stroom in, dus van Tegel richting Brandenburg.
Met recht wordt dit uiterste puntje van Berlijn als één van de mooiste natuurgebieden van de stad beschouwd. Er is hier een grote verscheidenheid aan planten- en diersoorten te vinden die je elders in de stad niet of maar zelden ziet.
De waterbuffels springen natuurlijk het meest in het oog. Er is hier sinds enige jaren een kleine kudde buffels te vinden, die door hun leefwijze een positieve invloed op de ontwikkeling van het natuurgebied hebben. Een uitgebreide uitleg hierover vindt u op een erg aardige website, die door enthousiaste scholieren in het leven is geroepen.
De weg naar Lübars verloopt met nogal wat kronkelingen en afbuigingen, zodat het zaak is goed op de (erg kleine) bordjes richting Lübars te letten of uw navigator bij de hand te houden. Maar het is de moeite waard: het traject is uitermate afwisselend en een groot gedeelte is uitsluitend voor wandelaars en fietsers toegankelijk.
In de loop der tijd zijn de meeste van de hier ontstane vennetjes drooggevallen, maar de weg leidt nog wel langs de prachtige Hermsdorfer See. Aan de oostkant hiervan is de Ziegeleisee te vinden, met het al genoemde strandbad Lübars. Maar de natuur doet wat zij wil en zo kan het gebeuren dat het fietspad dat van de Hermsdorfer See naar Lübars leidt er af en toe toch weer even als een klein meertje uitziet!
Nu we het toch over natuur in Berlijn hebben: de IGA (Internationale Gartenausstellung Berlin) heeft na zes maanden zojuist zijn poorten gesloten. Commercieel gesproken was het geen al te groot succes: de toegangsprijs van maar liefst 20 € schrikte toch velen af. Men had verwacht dat er zo’n 2 miljoen bezoekers zouden komen, maar uiteindelijk waren het er slechts 1,6 miljoen. Ook de omzet bleef ver achter bij de verwachtingen: slechts 20 miljoen euro: dat betekent rond 10 miljoen minder dan gepland.
Het goede nieuws is dat een groot gedeelte van het park vanaf 1 december a.s. weer zal zijn geopend en dat de prijzen dan een stuk vriendelijker zullen zijn. Tot 1 april 2018 betaalt u slechts € 4, daarna € 7. Vanaf 1 december heet het park dan weer Gärten der Welt, met dien verstande dat het dan ruim tweemaal zo groot zal zijn als voorheen.
Nieuw is met name het Kienbergpark, dat een grootte van ca. 60 hectare heeft en dat wordt gedomineerd door de Wolkenhain, een uitzichtplatform van 30 meter hoog dat op de top van de 110 meter hoge Kienberg staat. U hebt vanaf deze plek een fantastisch uitzicht over de stad en u ziet nog eens duidelijk hoe uitgestrekt Berlijn toch is. De Fernsehturm nabij de Alexanderplatz (op ruim 10 kilometer) is duidelijk zichtbaar en bij helder weer kijkt u zelfs wel tot zo’n 50 km ver.
Een ander hoogtepunt is de nieuwe kabelbaan, die speciaal voor de IGA werd gebouwd, maar ook toekomstig in gebruik zal blijven. Het 1,5 km lange traject verbindt de beide wijken Hellersdorf en Marzahn en heeft een tussenstation nabij de Wolkenhain. Op 1 december a.s. wordt de baan heropend: een ritje kost dan € 2,90.
De Gärten der Welt liggen weliswaar niet erg centraal, maar het is gelukkig vrij eenvoudig om hier met het openbaar vervoer naar toe te komen. Vanaf station Alexanderplatz neemt u de U-Bahn (lijn U5, richting Hönow) en stapt dan bij station Kienberg uit: u staat dan praktisch voor de nieuwe ingang Kienbergpark aan de Hellersdorfer Straße. Het ritje van Alexanderplatz naar Kienberg duurt ongeveer 25 minuten – wat voor Berlijnse begrippen niet erg lang is.
Niet alle projecten in Berlijn verlopen zo desastreus als de bouw van het nieuwe vliegveld BER. Woorden schieten eigenlijk te kort om de incompetentie, de arrogantie en de domheid te beschrijven die de verantwoordelijke politici en managers in de loop der jaren bij dit project hebben geëtaleerd. Het is nog steeds onduidelijk wanneer BER bedrijfsklaar zal zijn, aangezien we nog steeds zitten te wachten op de dag waarop de openingstermijn bekend zal worden gemaakt! De vertraging bedraagt inmiddels bijna 2.000 dagen and counting!
Dat het ook anders kan bewijst het feit dat de uit de 18e eeuw stammende Staatsoper Unter den Linden na een ingrijpende verbouwing afgelopen maand met een feestelijk openluchtconcert kon worden heropend. Weliswaar duurde de opknapbeurt zeven jaar in plaats van drie en beliepen de kosten zich uiteindelijk op rond 400 miljoen euro in plaats van de gebudgetteerde 235 miljoen – maar een kniesoor die daar op let. Het is inderdaad een erg fraai gebouw, de akoestiek wordt alom geprezen en Berlijn heeft eindelijk weer eens een visitekaartje afgegeven. En dat het gebouw na de heropening onmiddellijk weer voor twee maanden werd gesloten om de laatste pluisjes weg te werken past eigenlijk wel weer goed in het beeld.
De vorige keer schreef ik over het graffiti-museum dat op de Teufelsberg is te vinden. Inmiddels is de stad nog zo’n museum rijker: in de Bülowstrasse in de wijk Schöneberg, vlakbij het U-Bahn station Nollendorfplatz is sinds kort op nummer 7 het Urban Nation Museum for Urban Contemporary Art gehuisvest. Dat is een hele mondvol voor een interessant project dat zich ten doel stelt de straatkunst een thuis te geven.
Het pand waarin het museum is gevestigd werd helemaal aangepast – zowel aan de buitenkant als binnenin. Buiten wordt de façade door kunstenaars verfraaid en binnen werd veel ruimte gecrëerd voor de tentoongestelde kunstwerken. En zelfs de toiletten werden aan de doelstelling van het museum aangepast en zijn een echte eyecatcher. Het resultaat van al die inspanningen is een ongewoonlijk maar erg aantrekkelijk museum, dat goed in het beeld van de stad past en dat in de komende jaren zonder twijfel een echte trekpleister zal worden. Het aardige van dit museum is ook dat de toegang gratis is!
Naar de Nollendorfplatz komt men overigens het eenvoudigst met de U-Bahn: maar liefst vier lijnen doen het station aan (U1, U2, U3 en U4)!
Ook andere gebouwen in de buurt hebben inmiddels een kleine facelift gekregen, wat trouwens niet erg verwonderlijk is. Dit deel van Schöneberg is namelijk in veel opzichten behoorlijk bont en de locatie van het museum is daarom wat mij betreft perfect gekozen.
download route als GPX download route als KML
Als u hier toch bent raad ik u aan de directe omgeving eens per voet te verkennen. Kijkt u ook nog even wat ik in in een vroeger verhaaltje al eens over de Nollendorfplatz, de Maaßenstraße en de Winterfeldmarkt heb geschreven.
Vandaag lopen wij echter een klein stukje verder. De afstanden zijn niet erg groot en het is echt de moeite waard. Vanaf het museum loopt u het beste via de Ziethenstraße rechtsaf naar de Nollendorfstraße en dan linksaf in de Maaßenstraße. Schuin over het plein van de Winterfeldtmarkt komt u dan uit op de Goltzstrasse, die zijn gezicht verandert na de kruising met de Hohenstauffenstraße. Aan de overkant ziet u een huis dat de bijnaam Kachelhaus (= tegelhuis) heeft gekregen. En inderdaad, de voorgevel is helemaal betegeld en er zijn bovendien diverse kleine portretjes te zien. Tamelijk ongewoon.
Ik vind de Goltzstraße één van de leukste straten van Berlijn. Het is er een beetje rommelig, en er zijn erg veel winkeltjes en cafeetjes. Chinees, Indisch, Vietnamees, Turks – maar ook diverse coole koffiebars en alternatieve theehuizen.
Een bijzondere vermelding verdient het café Sorgenfrei op nummer 18, dat niet alleen koffie en gebak serveert maar u ook terug brengt naar de vijftiger en zestiger jaren. Het is hier een rommeltje van jewelste, maar wel een gezellig rommeltje en voor de verzamelaar van prullaria uit die tijd is hier nog veel te ontdekken.
Het is moeilijk uit de vele cafés en restaurants een keus te maken: ik vond het Turkse café Meyan (= zoethout) erg goed. Lekker eten en een prima bediening. Dat vinden anderen blijkbaar ook, want het is hier altijd vol en een reservering is dan ook aan te bevelen.
Nu is het niet zo dat de Goltzstraße alleen maar uit horecabedrijven bestaat: er zijn ook vele kleine winkeltjes, van ongewoon tot sjiek. Er zijn diverse boetiekjes, een boekhandel (gespecialiseerd in reizen), een winkel vol sieraden, en nog veel meer. Ze hebben allemaal gemeen dat ze zich weldoend onderscheiden van de eenheidswinkels à la H & M, Benetton en hoe ze allemaal mogen heten.
De Goltzstraße eindigt bij de Grunewaldstraße en als u hier bent aangekomen vallen u ongetwijfeld onmiddellijk twee bouwwerken op. Links ziet u een monumentaal pand dat van het eind van de 19e eeuw dateert en rechts de machtige Apostel-Paulus-kerk, die eveneens uit die tijd stamt.
Als u de Grunewaldstraße oversteekt komt u in de Akazienstraße, eveneens een straat met veel ambiance. De straat is zo populair dat het zelfs een eigen website heeft, waarop onder andere is te lezen dat hier sinds kort elke donderdag een biomarkt is te vinden. Dat wist ik ook nog niet, hoewel ik hier toch vrij vaak kom.
Op het ogenblik wordt hier druk gebouwd en ligt de straat half open, maar de vele cafés en restaurants zijn nog goed bereikbaar. Erg bekend is het restaurant Romantica (dat zijn naam niet echt veel eer aandoet, maar waar men wel goed kan eten). Een aanrader is ook het Café Sur op de hoek met de Belziger Straße, die wij rechtsaf inslaan. Dit is een wat rustigere, maar ook interessante straat met veel mooie huizen.
De eerstvolgende kruising is met de Eisenacher Straße – ook al zo’n prettige, bonte straat waar veel te zien is en die eveneens rijk is aan fraaie panden. Ook hier weer een keur aan cafés en restaurants, waarbij ik graag uw speciale aandacht vraag voor het kleine café Bärbucha op nummer 73. Het is weliswaar erg klein, maar het heeft wel twee websites! De tweede vindt u hier.
In Bärbucha wordt Kombucha geserveerd, een theeachtig drankje uit China waarvan gezegd wordt dat het onmiddellijk voor nieuwe energie zorgt. Of dat echt zo is durf ik niet te zeggen, maar het smaakt erg goed. Daarnaast worden hier kleine, smakelijke hapjes geserveerd – uitsluitend vegetarisch.
De Eisenacher Straße loopt u uit tot aan de Motzstraße, waar u rechtsaf slaat en zo weer bij de Nollendorfplatz belandt. Vergeet u niet kort daarvoor even een blik in de Nollendorfstraße te werpen: hier staan nog veel indrukwekkende huizen met fraaie voorgevels. Al met al is dit een wandeling van zo’n 3,5 km, dus dat is machbar. En al zijn het ook slechts enkele impressies die u tijdens zo’n wandeling meeneemt: u heeft toch even de smaak van Schöneberg leren kennen en hopelijk beviel dat. Voor veel mensen is Schöneberg de prettigste wijk van Berlijn en ik sluit mij daar bij aan.
Het is vandaag 31 oktober 2017 en het is dus precies 500 jaar geleden dat Martin Luther zijn 95 thesen aan de kerkdeur in Wittenberg spijkerde. Dat is overigens niet de kerk die u hierboven ziet, want dat is de al genoemde Apostel-Paulus-Kirche in Schöneberg. Of Luther zijn thesen destijds inderdaad heeft opgehangen heeft men nooit kunnen aantonen, maar de publicatie ervan was uiteraard een historische gebeurtenis van de eerste orde, die veel veranderingen in Europa (en daarbuiten) teweeg heeft gebracht.
Normaal gesproken is de 31e oktober in Duitsland alleen een vrije dag in deelstaten met een overwegend evangelische bevolking (zoals in Brandenburg). Dit jaar is dat anders: iedereen had vandaag vrij, zelfs de inwoners van het katholieke Beieren en van het overwegend niet-religieuze Berlijn. Volgend jaar is het echter al weer uit met de pret!