Vandaag is het precies vijftig jaar geleden dat de Berlijnse Muur werd gebouwd. De officiële herdenkingsbijeenkomst vond in de Bernauer Straße plaats, waar de gedenkplaats voor de Muur is gevestigd. Deze is de afgelopen jaren flink uitgebreid, met onder andere een permanente openlucht expositie en het zogenoemde Fenster des Gedenkens.
Ook optisch is er veel verbeterd zodat een bezoek aan deze gedenkplaats nu meer dan ooit een aanrader is voor iedereen die Berlijn voor de eerste keer bezoekt. U komt hier het snelst met de S-Bahn (lijnen S1 en S2), dan uitstappen op het station Nordbahnhof. Hier kunt u nog even nalezen wat ik zo’n drie jaar geleden over de gedenkplaats schreef.
De vorige keer wees ik al op een aantal andere evenementen en exposities rond de bouw van de Muur. Sinds begin augustus is daar nog een bijzondere tentoonstelling bijgekomen, die nog tot 3 oktober op de boulevard Unter den Linden 40 is te zien.
Op dit adres niet ver van het Brandenburger Tor is niet alleen de vermoedelijk grootste boekhandel van Berlijn gehuisvest die zich uitsluitend met Berlijn bezig houdt (zo’n 3.000 verschillende titels), maar ook het Historiale Museum dat op een vrij kleine ruimte een aardig overzicht van de geschiedenis van Berlijn geeft.
Dit is echt een prima adres als u niet al te veel tijd hebt en toch de belangrijkste gebeurtenissen uit de bewogen geschiedenis van Berlijn wilt zien (èn horen, want er wordt met behulp van een audio gids veel uitgelegd – ook in het Nederlands).
De expositie waar ik op doel is op de tweede etage van het pand direct naast boekhandel en museum te vinden en heeft als titel Aus anderer Sicht (vanuit een andere kijk) meegekregen. En de foto’s die hier van de Berlijnse Muur worden getoond zijn inderdaad anders. In kale, betonnen ruimtes zijn over een lengte van zo’n 250 meter in totaal 300 panorama beelden aangebracht, die tezamen nagenoeg de volledige innerstädtische grens tussen Oost- en West-Berlijn over een lengte van ruim 40 kilometer laten zien.
De foto’s zijn in het midden van de jaren zestig ontstaan, maar werden pas zo’n 30 jaar later ontdekt. Ze werden gedigitaliseerd en vervolgens van teksten uit die tijd voorzien, die veelal vanuit het westen naar de andere kant werden geroepen en aan Oostduitse zijde nauwkeurig werden opgetekend. Vaak banaal, soms grappig – maar in combinatie met de panorama foto’s op een merkwaardige manier ook bevreemdend. De expositie gaat begin volgend jaar op reis: eerst naar Aix-en-Provence en daarna naar Lublin (Polen).
Het al genoemde Historiale Museum beeldt elk jaar één aspect uit de geschiedenis van Berlijn uit. Dit jaar is dat de tijd na de Tweede Wereldoorlog en vóór de bouw van de Muur, de tijd dus van de koude oorlog, van de zwarte markten en van de spionnen. Onder het motto Hauptstadt der Spione vindt dit evenement van 22 t/m 28 augustus in het nabijgelegen Nikolaiviertel plaats (dat sowieso al wel op uw lijstje zal staan).
Heeft u een iPhone, iPad of iPod? Dan zij u de App Die Berliner Mauer van harte aanbevolen. Deze gratis App is een uitstekende gids als u meer over het verloop van de Muur en de geschiedenis er om heen wilt weten. Diverse video clips, veel foto’s, veel informatie. Een prima tool, maar jammer genoeg alleen in het Duits beschikbaar.
De Muur is en blijft natuurlijk onlosmakelijk met Berlijn verbonden, maar er zijn tientallen andere redenen om de stad te bezoeken. Dat vinden blijkbaar steeds meer mensen, want Berlijn is inmiddels naar de derde plaats (na Londen en Parijs) op de lijst van populaire Europese steden geklommen. Er zijn hier inmiddels ruim 110.000 hotelbedden, wat bijna een verdubbeling ten opzichte van tien jaar geleden betekent. Het aantal overnachtingen liep in 2010 op tot bijna 20 miljoen, óók een verdubbeling in vergelijking met het jaar 2000.
Ik vond deze cijfers in de brochure Die kleine Berlin-Statistik 2010 waar ook valt na te lezen dat het aantal toeristen uit Nederland van zo’n 86.000 in 2001 naar 239.000 in het jaar 2010 is gestegen!
Berlijn is ook wat oppervlakte betreft een erg grote stad (bijna 900 km² en daarmee ongeveer zeven keer zo groot als Amsterdam). Het is daarom veelal niet doenlijk de talloze bezienswaardigheden allemaal te voet te bereiken. Gelukkig is het openbaar vervoer erg goed, al moet voor de S-Bahn tegenwoordig helaas een uitzondering worden gemaakt. De laatste twee jaar zijn gekenmerkt door problemen, vertragingen, uitgevallen treinen en gebrek aan informatie. Maar de U-Bahn, bussen en trams (deze alleen in Oost-Berlijn) rijden meestal op tijd en hebben in de regel een hoge frequentie. Kijk op deze website voor uitgebreide informatie over het openbaar vervoer in Berlijn.
Daarnaast wordt Berlijn langzamerhand wat fietsvriendelijker, al is het wat dat betreft natuurlijk nog lang niet met Nederland te vergelijken. Er worden in toenemende mate fietsstroken in plaats van fietspaden aangelegd, wat de verkeersveiligheid voor fietsers zeker ten goede komt. Een goede site om een optimale fietsroute in Berlijn te plannen vindt u hier.
Een tamelijk nieuw fenomeen is de (naar ik aanneem ook in Nederland bekende) Segway die sinds enige tijd in het stadsbeeld van Berlijn opduikt en een milieuvriendelijk en goedkoop vervoermiddel wil zijn. Niet helemaal serieuze alternatieven zijn nog de zogenoemde bierbikes en uiteraard de trabi-safari:
Zelfs een rit met een hondenslee is mogelijk:
Al is de zomer nog lang niet voorbij, toch eindigt dit weekend al het seizoen 2011 van de succesvolle open air concertserie in het Teehaus im Englischen Garten. Het concept is eenvoudig: in een fraaie ambiance midden in het stadpark Tiergarten worden ’s zaterdags en ’s zondags gratis concerten gegeven – funk, blues, latin en vooral (smooth) jazz. In de theetuin kan man zich ondertussen tegoed doen aan kleine maaltijden, een goede wijn en uiteraard diverse theesoorten.
De tuin en het theehuis ontstonden in het begin van de jaren vijftig op initiatief van de Britse geallieerden in Berlijn. De opening werd verricht door de toenmalige prime minister, die nu eenmaal Anthony Eden heette. Vandaar dat de tuin in de volksmond ook wel Garten Eden wordt genoemd.
Een bezoekje hier is alleen al vanwege de ligging, de sfeer en de rust altijd de moeite waard, ook al zijn de zomerconcerten voor dit jaar voorbij. Geen nood: vanaf volgende week zijn er dan binnenshuis concerten en voorts ook kleine, wisselende exposities. Het theehuis ligt enigszins verscholen aan de Altonaer Straße 2. Komend vanaf de Großer Stern vindt u dan na ongeveer 200 meter aan uw rechterhand een bospad dat direct naar de tuin en het theehuis voert.
Een park van een heel andere orde is het Berliner Spreepark dat in het Plänterwald in de wijk Treptow is te vinden. Althans, dat wat er van het park is overgebleven. Ten tijde van de DDR werd het eind jaren zestig als Kulturpark geopend. Het was destijds het enige attractiepark in de DDR en trok jaarlijks meer dan een miljoen bezoekers. Na de Wende liep dat aantal sterk terug en het Kulturpark moest uiteindelijk zijn poorten sluiten. Wat daarna gebeurde biedt meer dan genoeg stof voor een film: de firma Spreepark zette vanaf 1992 het ondernemen onder de nieuwe naam Spreepark voort. Aanvankelijk bleef het succes niet uit, mede door de enorme bedragen die in nieuwe attracties werden geïnvesteerd.
Aan het begin van deze eeuw was het sprookje echter uit, onder andere door problemen met de stad Berlijn. Het Spreepark was failliet. Norbert Witte, de stuwende kracht achter het Spreepark besloot daarop met een aantal attracties naar Peru uit te wijken en in Lima opnieuw te beginnen. Het is eigenlijk onbegrijpelijk hoe het gelukt is zes grote kermisattracties aan de curator voorbij via Hamburg naar Zuid-Amerika te verschepen – maar het is wèl zo gegaan.
Uiteindelijk zou het Peruaanse avontuur op een enorm fiasco uitdraaien. Drugs smokkel, faillissementen, schulden, bedreigingen, gevangenis: genoeg ingredienten voor een spannende speelfilm.
De uitgebreide, uiterst interessante versie van dit wonderlijke verhaal is op deze website te vinden. Jammer genoeg alleen in het Duits, maar op diezelfde website is ook een korte documentaire van de Nederlander Stephane Kaas te vinden, waar het hele verhaal nog eens met Engelse ondertiteling uit de doeken wordt gedaan. Deze film over hetzelfde thema won in 2009 de prijs van de Duitse filmkritiek voor de beste documentaire van dat jaar.
Het grondstuk is inmiddels weer teruggegeven aan de oorspronkelijke eigenares Pia Witte (de vroegere vrouw van Norbert Witte), die hier dan ook regelmatig is te vinden. Een groot deel van de attracties is al sinds geruime tijd weg en de rest verdwijnt langzaam onder de oprukkende natuur. Een fascinerend beeld!
Af en toe worden er op het terrein popconcerten gehouden. maar in feite ligt het terrein van zo’n 40 ha inmiddels al sinds bijna tien jaar braak. Er is een café, dat echter alleen op zaterdag en zonderdag gedurende de zomermaanden is geopend, en er rijdt wonder boven wonder nog een oud boemeltreintje. Voor twee euro heeft u na een ritje van 15 minuten wellicht een klein idee hoe het er hier in betere dagen heeft uitgezien. Daarnaast worden er ’s zaterdags en ’s zondags om 13.00 en 16.00 uur twee uur durende rondleidingen gehouden (niet echt goedkoop: 15 euro per persoon). Een bezichtiging op eigen houtje is helaas niet mogelijk.
Het Plänterwald ligt direct aan de Spree en het beste komt u er met de S-Bahn. Vanaf station Alt-Treptow neemt u het voetpad langs de rivier (aan uw linkerhand). Ik heb over deze weg hier al eens wat geschreven. Na een minuut of twintig te voet komt u bij de hoek met de Bulgarische Strasse (vlak na het Insel der Jugend dat u aan uw linkerkant ziet). In de Bulgarische Strasse bevindt zich een parkeerplaats en links daarvan voert een klein, nogal goed verstopt bospaadje naar de ingang van het Spreepark. Mocht u het pad niet vinden, kunt u ook rechtsaf de Bulgarische Strasse inslaan, dan direct links in de Neue Krugallee, waar u aan de overkant het raadhuis van Treptow ziet. Op de volgende hoek met de straat Am Plänterwald neemt u het bospad links, waar de weg naar de ingang van het Spreepark al is aangegeven.Jammer genoeg was de zomer tot nu toe behoorlijk beneden peil, maar Berlijn heeft het geluk dat de nazomer en de herfst zich hier meestal van hun beste kant laten zien. September is een prima tijd voor uw (volgende) bezoek aan een stad die ook bij wat slechter weer veel heeft te bieden. Om te beginnen: op 3 en 4 september is het party-time op de Kurfürstendamm.
Daarnaast staat september dit keer natuurlijk vooral in het teken van de verkiezingen, voor anderen wellicht ook van het bezoek van de paus. In het beroemde Tränenpalast aan de Friedrichstrasse zal vanaf half september een, naar het concept te oordelen, interessante expositie over de Teilung, het verdeelde Duitsland, van start gaan. Sportieve hoogtepunten zijn uiteraard het atletiekfeest ISTAF op 11 september en als klapstuk de Berlin marathon op 25 september. Over deze en andere zaken binnenkort méér.”