(oorspronkelijk verschenen op volkskrantreizen op 26.08.2010)
Berlijn heeft veel water, veel bossen en veel parken: één van de redenen waarom het hier zo prettig wonen is. Over een aantal van die parken heb ik in het verleden al wel eens iets geschreven: de mooie Gärten der Welt in Marzahn in het uiterste oosten van Oost-Berlijn, het ludieke Mauerpark in Prenzlauer Berg, de onvolprezen Wuhlheide en natuurlijk de Tiergarten in het centrum van de stad.
Maar nog nooit heb ik het gehad over het veruit mooiste park van Berlijn, dat deze zomer precies 25 jaar bestaat. Sterker nog, ik moet tot mijn schande bekennen dat ik er tot deze week nog nooit was geweest! De kenners weten natuurlijk al waar ik op doel: de Britzer Garten dat in het zuidwesten van de wijk Neukölln ligt.
Het ligt dus niet echt centraal en de weg erheen is nogal omslachtig, maar neemt u van mij aan dat het meer dan de moeite waard is. Vanuit het centrum neemt u de U-Bahn lijn 6 (b.v. in Friedrichstrasse, Stadtmitte of Kochstrasse) in zuidelijke richting. Uitstappen op het eindstation Alt-Mariendorf. Vanaf dit station kunt u zowel bus 179 richting Buckow als bus 181 richting Britz nemen. Met bus 179 stapt u uit bij de halte Sangerhauser Weg. Dan zijn het nog een paar minuten te voet naar de ingang met dezelfde naam. Bus 181 stopt bij de halte Britzer Damm: hier zijn het nog enkele minuten lopen naar de ingang Mohriner Allee.
De Britzer Garten is voortgekomen uit de Bundesgartenschau (BUGA), een evenement dat sinds het begin van de jaren vijftig om de twee jaar in Duitsland plaatsvindt. In 2009 was Schwerin in Mecklenburg-Vorpommern gastheer en de volgende BUGA zal in 2011 in Koblenz te bewonderen zijn. Een Bundesgartenschau is in de regel van ca. eind april tot half oktober geopend.
Hoewel Garten eigenlijk tuin betekent is in dit geval park waarschijnlijk de juiste vertaling – het gaat immers bij de Bundesgartenschau in de eerste plaats om landschapsarchitectuur. Zoals gezegd, het toen nog gedeelde Berlijn was 25 jaar geleden aan de beurt en koos als locatie een destijds goeddeels braakliggend gebied dat niet ver van de grens met de DDR (en dus niet ver van de Muur) lag.
Het middelpunt van de Britzer Garten is ongetwijfeld de grote, fantastisch aangelegde vijver, met daarom heen een keur van bloemen, bomen, glooiende heuvels, en wandelpaden die zelfs verstokte niet-wandelaars zoals ik tot een ronde om het water verleiden. En voor wie echt niet wil of kan: er gaat ook een heus treintje. De Britzer Garten is overigens goed toegankelijk voor mensen in een rolstoel: de wandelwegen zijn grotendeels geasfalteerd. Er worden bij de ingang trouwens rolstoelen ter beschikking gesteld.
Voor de ronde om de vijver moet u wel zo’n anderhalf à twee uur uittrekken, ook al omdat er onderweg – naast het fraaie, steeds wisselende uitzicht – veel te beleven is. Een kleine greep: de grootste zonnewijzer van Europa, een kinderboerderij met schapen en geiten, een speeltuin, een kinderbadje, een rozentuin, zonneweides, sculpturen, de grootste zonnewijzer in Europa, en nog veel meer. Onderweg komt u langs diverse cafés en restaurants, die allemaal hun eigen charme hebben. Mijn tip: het Café am See of de Italiaanse Bistro am Kalenderplatz.
Daarnaast worden er het hele jaar door talloze evenementen georganiseerd. Het grootste vond net afgelopen weekend plaats: het Classic Open Air Concert dat door de Russische inbreng dit jaar Petersburger Nacht getiteld was, vermoedelijk als kleine toespeling op de witte nachten van St. Petersburg. Maar ook de komende maanden heeft de Britzer Garten veel te bieden. Zo is er a.s. zondag (29 augustus 2010) een jazz concert, in september een rock ‘n’ roll middag en een modelbotenshow en is er aan het begin van de herfst weer de grote dahlia expositie met meer dan 300 verschillende soorten.
Maar het mooiste is toch het parklandschap en de enorme rust die het uitstraalt. U merkt het al, ik word er bijna lyrisch van – en dat is in dit geval echt gerechtvaardigd. Meer informatie op deze website.
Vlak naast de Britzer Garten is trouwens de bekende Britzer Mühle te vinden, die uit de tweede helft van de negentiende eeuw stamt. Een molen is voor een bezoeker uit Nederland wellicht niet erg spectaculair, maar als u nu toch in de buurt bent, raad ik u aan even langs te gaan (ingang aan de Buckower Damm). Het is één van de weinige molens in Duitsland die nog in gebruik zijn en, al heet de bakkerij Mehlworm, het brood smaakt uitstekend (wordt alleen op vrijdag, zaterdag en zondag verkocht). Er is ook een restaurant met een grote spijskaart en een klein terras. De kaart kunt u hier alvast bekijken.
U maakt overigens, zoals mij gebeurde, een goede kans dat u net tegen een bruiloftsgezelschap aanloopt. De molen dient namelijk ook als bureau van de burgerlijke stand en je kunt er dus in de echt worden verbonden. In het Duits heet dit Vermählung en met een kleine woordspeling heeft men hier Vermehlung van gemaakt.
Een allang ter ziele gegane meubelzaak uit de buurt adverteerde vroeger altijd met de slogan Hits aus Britz. Wat mij betreft zijn dat voortaan de Britzer Mühle en vooral de Britzer Garten.
Berlijn heeft nog een aantal andere bezienswaardige parken, onder andere het uit een vroeger spoorwegemplacement ontstane Naturpark Schöneberger Südgelände, waarover de volgende keer meer.
Interessant is ook het geplande Park auf dem Gleisdreieck dat op een gebied midden in de stad zal ontstaan dat ook 20 jaar na de hereniging van oost en west nog grotendeels braak ligt. En het is echt meer dan een stukje grond: in het noorden reikt het haast tot aan de Potsdamer Platz en in het zuiden gaat het tot over de Yorckstraße in Schöneberg richting Naturpark Südgelände. Het park zal uit twee gedeeltes bestaan: een Westpark en een Oostpark (we zijn immers in Berlijn…) Uiteindelijk zal de stad door deze uitbreiding over een groene as beschikken die door het centrum van noord naar zuid verloopt. Maar voor het zover is zijn we wel een paar jaartjes verder.
Het beroemde Deutsche Technikmuseum Berlin zal zeker van deze ontwikkeling profiteren, het staat namelijk op een plek die zich net tussen het West- en het Oostpark bevindt. Ik was er, na vele jaren, onlangs weer eens en dat had ik al veel eerder moeten doen. Er is de afgelopen jaren enorm veel bijgebouwd en er is werkelijk zoveel te zien en te beleven dat een hele dag hiervoor nog niet genoeg is.
Naast het hoofdmuseum dat aan het begin van de jaren 80 werd geopend is er een tweemaal zo groot nieuw gebouw naast gezet waarin met name de scheep-, lucht- en ruimtevaart worden belicht. Buiten is een groot museumpark (ja, alweer een park!) te vinden, met daarnaast twee treinremises. En dan is er natuurlijk nog het unieke Science Center Spectrum waar de bezoekers maar liefst zo’n 250 verschillende natuurkundige experimenten kunnen uitvoeren. Vooral voor kinderen is dit een enorm spannende plek.
Het Museumpark biedt een merkwaardige mengeling van natuur en techniek. Het is enerzijds een echte groene oase midden in de stad, maar omdat het op het terrein van het vroegere Anhalter Bahnhof ligt, zijn hier nog veel resten van het spoor te vinden. Daaronder een grote draaischijf en de al genoemde treinremises, die diverse historische locomotieven en treinstellen herbergt en waar tevens de geschiedenis van de Duitse spoorwegen wordt belicht. Hier wordt ook bij een donker hoofdstuk stilgestaan: de deportaties gedurende de tweede wereldoorlog.
Tijdens een wandeling door het park komt u onder andere langs een brouwerij, een tweetal molens, een watertoren en een smidse. Ook bezoekers met een faible voor biologie kommen hier aan hun trekken, omdat de vegetatie hier voor Berlijn uniek is (wat ook goed wordt uitgelegd). Om de oriëntatie in dit grote museumcomplex ietwat te vereenvoudigen kunt u bij de ingang van het Technikmuseum een foldertje krijgen waarin drie verschillende rondgangen zijn uitgestippeld.
Denkt u er wel aan dat het Technikmuseum (zoals veel musea in Berlijn) ‘s maandags gesloten is. U komt er het makkelijkst met de U1 of de U7 (halte Möckernbrücke uitstappen, dan de Tempelhofer Ufer ongeveer 300 m in westelijke richting gaan. Een andere mogelijkheid is bus 129 (uitstappen halte Schöneberger Brücke). Nadere informatie over het museum is hier te vinden.
Het is wellicht een goed idee om op één van de vier zondagen in september het museum te bezoeken: dan rijden er namelijk historische bussen tussen het museum en het nabijgelegen historisch voertuigendepot (kijk hier), dat op de genoemde zondagen zijn poorten opent. De toegang is dan gratis.
September is sowieso een goede maand om Berlijn te bezoeken. De zomer is weliswaar grotendeels voorbij, maar het weer is normaal gesproken prima (zonnig en rond de 20-25°) en dus geknipt voor een stedenreis. Bovendien komt dan langzamerhand ook het culturele leven weer op gang en daarvan wil ik u alvast een paar highlights noemen.
Eén van die hoogtepunten is ongetwijfeld de tentoonstelling Weltwissen, die vanaf 24 september in de Martin-Gropius-Bau te zien zal zijn. Ik ga er in ieder geval heen en kom er in een volgende bijdrage dan wat uitgebreider op terug. De expositie vindt plaats in het kader van het wetenschappelijke jubileumsjaar 2010, waarover ik u in een eerder verhaaltje al het één en ander heb verteld.
In Berlijn zijn veel baanbrekende ontdekkingen gedaan en de stad heeft natuurlijk enorm veel geleerden voortgebracht – namen als Albert Einstein, Rudolf Virchow, Robert Koch en Lisa Meitner spreken boekdelen. Verdere informatie over deze belangrijke tentoonstelling vindt u hier. Let u er wel op dat de Gropius-Bau niet ‘s maandags, maar op dinsdag gesloten is.
De (jongere) muziekliefhebbers kijken uit naar de Berlin Music Week, die ditmaal van 6 tot 12 september wordt gehouden. Op deze website is het uitvoerige programma te vinden, alsmede een eindeloze diashow die alvast een voorproefje biedt van hetgeen hier te verwachten valt. Nieuw is, dat het vroegere vliegveld Tempelhof dit jaar één van de centrale locaties voor dit grootste muziekfestival van Berlijn zal zijn. De andere is de Kulturbrauerei in Prenzlauer Berg, waarover ik al eens wat heb geschreven.
Op het vliegveld vindt ook de Popkomm plaats, enerzijds één van de grootste muziekbeurzen ter wereld met veel vakbezoekers, en anderzijds een muziekfestival. Vroeger gehouden in Keulen en vorig jaar afgelast vanwege de flauwte in de muziekindustrie maakt Popkomm dit jaar een doorstart en de verwachtingen zijn hooggespannen. Nieuw is de marktplaats voor consumenten (B2C) die op 10 september vrij toegankelijk is. Alles wat u over de Popkomm moet weten is hier te vinden.
Berlijn heeft steeds zoveel te bieden dat het soms moeilijk is een keus te maken. Ook in de komende tijd is er weer een hele rij van jaarlijks terugkerende evenementen waarnaar door velen al reikhalzend wordt uitgekeken.
Tot die groep behoort de IFA (Internationale Funkausstellung), ‘s werelds grootste consumentenbeurs voor multimediale producten. Home entertainment, computer, video, dvd, navigatie, telecommunicatie – het aanbod is enorm. Jammer genoeg is vorig jaar witgoed als nieuw segment toegevoegd, wat mij hier enigszins misplaatst lijkt.
De IFA vindt dit jaar van 3 tot 8 september plaats en is dagelijks van 10.00 tot 18.00 geopend. Alle informatie vindt u op deze website.
Vermijd het weekend: dan is het er nog voller dan op de overige dagen. Een kleine tip: op de website kunt u vooraf een ticket kopen (onder ticket shop), die dan € 11 kost (in plaats van € 15 aan de kassa). En nog een tip: je loopt hier op de IFA met zijn ruim 20 hallen heel wat af, dus comfortabele schoenen zijn een absolute vereiste.
De Lange Nacht der Museen is ook zo’n regelmatig terugkerend evenement, dit jaar op 28 augustus. Ik heb hierover in het verleden al eens wat geschreven: daarom hier alleen nog even de website.
Op dit lijstje mag de Berlin Marathon natuurlijk niet ontbreken. Haile Gebrselassie won de laatste vier maal en vestigde twee jaar geleden met een tijd van 2:03:59 een nieuw wereldrecord, dat overigens nog steeds geldig is. Jammer genoeg is hij er deze keer niet bij. Dat zal aan de stemming langs het parcours niet veel afbreuk doen want die zal, zoals altijd, weer fantastisch zijn. Mocht u op 26 september net in Berlijn zijn: niet verzuimen!
Op het programma staan in september ook weer de Pyro Games, die vorig jaar al in een ander jasje te zien waren. De locatie is nieuw: de drafrenbaan in Mariendorf. Deze is niet ver van de Britzer Garten verwijderd en de weg erheen is dus grotendeels dezelfde: U-Bahn lijn 6 richting Alt-Mariendorf, bij het eindpunt uitstappen en hier bus 179 of M76 (niet: X76) tot aan de halte Trabrennbahn nemen. De Pyro Games zijn natuurlijk in de eerste plaats een vuurwerkshow, maar de organisatoren kondigen het evenement aan als een heus festival aan, met live muziek en lasershow – na te lezen op de website.
Deze show vond eerder dit jaar al in andere steden in Duitsland plaats en de mening van het publiek daar was nogal verdeeld (hier kunt u de reacties bekijken: eindoordeel 3.5 sterren van maximaal 5).
Een wat kleiner evenement, maar daarom niet minder aardig is het Wasserfest op zaterdag 28 augustus. Dit feest voor groot en klein vindt plaats op de Rolandufer ter hoogte van de Neue Jüdenstraße. Het snelst komt u er met de U-Bahn (lijn 2, uitstappen op station Klosterstraße), maar het is wel zo aardig om de route van de andere kant te nemen: komend van de Karl-Liebknecht-Straße (het verlengde van Unter den Linden in oostelijke richting) ter hoogte van de Berliner Dom neemt u aan de overkant het voetpad langs de oever van de Spree (dat dan ook toepasselijk Spreeufer heet).
Deze gaat (onder het viaduct Mühlendamm) over in de al genoemde Rolandufer. Onderweg komt u zo langs een aantal aardige cafeetjes en bent u en passant midden in het Nikolaiviertel, dat in uw reisgids ongetwijfeld uitvoerig wordt beschreven. Informatie over dit Wasserfest krijgt u hier.
Als u nog een klein stukje verder naar rechts loopt (dus in oostelijke richting) staat u plotsklaps voor een groot gebouw: de door Rem Koolhuis gebouwde Nederlandse Ambassade te Berlijn. Het eigenaardige is dat, als je van hieruit naar de overkant van het water kijkt, je even het idee hebt in Amsterdam te zijn. Dat is niet helemaal toevallig, want de historische haven die u aan de andere kant van de Spree ziet, is gebouwd door Nederlandse ingenieurs.
Praktisch om de hoek is hier trouwens het eerste Duitse Hanfmuseum te vinden. Hanf betekent hennep, Latijnse benaming Cannabis. Dat dit museum en de Nederlandse ambassade buren zijn geworden is daarentegen vast wèl een toeval…